آشنایی با خطاهای شناختی

اصطلاح خطاهای شناختی (Cognitive Errors)، مبحث مطرح و با اهمیت در رشته های مدیریت و روانشناسی است. این خطاها زمانی بوجود می آیند که ما می خواهیم رویدادی را تحلیل یا تفسیر کنیم. زمانیکه ما نتوانیم به درستی شرایط را ارزیابی نماییم، دست به قضاوت می زنیم و بهترین و نزدیکترین گزینه را انتخاب می نماییم. بسیاری از خطاهای شناختی با گذشت زمان در ما شکل گرفته اند. برخی از آنها موجب بقاء ما می شوند اما برخی دیگر هزینه هایی را به ما تحمیل می کنند و دردسرهایی نیز برای ما دارند.

یکی از خطاهای شناختی خطای شناختی تعمیم است که آن را با یک مثال ساده برایتان مطرح می کنیم. وقتی یکی از انسانهای اولیه میوه ی قرمز رنگ کوچکی را خورد و مرد، بقیه ی دوستان او از خوردن هر میوه قرمز رنگی اجتناب کردند. این مسئله باعث بقای آنها شد اما مکانیسم قضاوت را در آنها شکل داد. همین مدل قضاوتها هنوز هم در ذهن ما وجود دارند و گاهی زندگی را برای ما دشوار می کنند.

خطاهای شناختی را به دو دسته سوگیری های شناختی (Cognitive Biases) و تحریف های شناختی (Cognitive Distortions) تقسیم می کنند.

۱- سوگیری های شناختی شامل اعتماد به نفس زیاد، تایید خود، تمرکز بر آخرین داده ها، تمرکز بر اداده های در دسترس، اجتناب از تعارض شناختی و تفکر کلیشه ای می باشند.

۲- تحریف های شناختی نیز شامل تفکر همه یا هیچ، تعمیم، بایدها، برچسب گذاری، بزرگنمایی و کوچکنمایی حذف داده های مثبت، سریع رسیدن به نتیجه بدون طی کردن مسیر مناسب، شخصی سازی، ذهن خوانی و خطای هاله می باشند.

مرکز مشاوره موفقیت در ادامه این مقاله چند نمونه از خطاهای شناختی را توضیح می دهد.

در خطای شناختی برچسب زدن یک ویژگی منفی کلی را به خود یا دیگران نسبت می دهیم: “من دوست داشتنی نیستم”، “آنها بی لیاقت هستند”، “او تنبل است”، “من بدشانسم”. گاهی فردی به دلیل مشغله های ذهنی زیاد موبایل خود را در محل کارش جا می گذارد و بعد مدام می گوید “من آلزایمر دارم”.

در خطای شناختی دست کم گرفتن جنبه های مثبت فرد دستاوردهی خود یا دیگران را ناچیز و جزئی در نظر می گیرد: “این وظیفه زن است که به همسرش توجه کند”، پس وقتی به من توجه می کند کار خاصی انجام نداده است. “این موفقیت ها که مهم نیستند، خیلی آسون به دست اومدند”.

در خطای شناختی تعمیم افراطی فرد بر اساس یک رویداد خاص یک استباط کلی دارد: “این اتفاق همیشه برای من پیش میاد”، “من خیلی جاها شکست می خورم”. در این خطا، مثلا فردی که ازدواج ناموفق داشته به بقیه دوستانش هم توضیه می کند ازدواج نکنند و یا می گوید همه زنها یا مردها خوب نیستند.

افکار ما احساسات ما را بوجود می آورند. پس داشتن تفکرات تحریف شده مثل سه مدل خطای ذکر شده در بالا منجر به احساسات مخرب در ما می شوند. افکار اشتباه و تحریف شده می توانند باعث ایجاد افسردگی، خشم و اضطراب شوند. لذا شناخت تحریف های شناختی از اهمیت زیادی برخوردار است.

در خطای شناختی بایدها و نبایدها فرد رویدادها را بر اساس اینکه چطور باید می بودند تفسیر می کند نه بر اساس اینکه چطور در واقعیت هستند: “باید خوب عمل کنم و اگه خوب عمل نکنم یعنی شکست خورده ام”، “باید در فلان دانشگاه قبول بشم”، “باید همه از دستم راضی باشند”، “نباید همسرم در تعطیلات به دیدن خانواده اش بره، باید اول به دیدن خانواده من بیاد”.

در خطای شناختی ذهن خوانی فرد بدون داشتن شواهد کافی درباره افکار دیگران، بر این فرض است که می داند آنها چگونه فکر می کنند: “پدرم فکر می کنه من بازنده ام”، “همسرم فکر می کنه من برای زندگی تلاش نمی کنم”، “”مادرم برادرم را بیشتر از من دوست دارد”. نتایج چنین فردی شتابزده و بدون دلایل کافی است.

در خطای شناختی پیشگویی فرد درباره آینده پیشگووی منفی دارد: “اوضاع بدتر خواهد شد”، “خطری در پیش است”، “من این امتحان را پاس نخواهم کرد”، “من هرگز ازدواج نخواهم کرد”، “اگر اظهار نظر کنم حتما من را مسخره خواهند کرد”.

در خطای شناختی تفکر دوقطبی یا سیاه و سفید فرد رویدادها و یا افراد را به صورت همه یا هیچ می بیند و در نظر او یا همه چیز خوب و یا همه چیز بد است: “همه من رو کنار گذاشتن”، “بدون همسرم می میرم”، “او اصلا آدم خوبی نیست”، “خانواده ام هیچوقت من رو درک نکردند”.

در خطای شناختی مقایسه های غیرمنصفانه فرد رویدادها را بر اساس استانداردهایی تفسیر می کند که واقع بینانه نیستند. این فرد به کسانی توجه می کند که بهتر از او عمل می کنند و همین باعث می شود خود را در مقایسه با دیگران حقیر ببیند: “دوستم در مقایسه با من موفق تره”، “دیگران بهتر از من امتحان دادند”، “همسرم به مادرش بیشتر از مادر من سر می زنه”.

در خطای شناختی فاجعه سازی فرد رویدادی را غیرقابل تحمل می پندارد: “اگر در امتحان رد شوم، وحشتناکه”، “اگه امسال سفر نریم جلوی دوستام خیلی کوجیک می شم”، “اگه اونها بفهمند که من طلاق گرفته ام فاجعه می شه”.

مسلما خطاهای شناختی در زندگی، روابط بین فردی و تصمیم گیری های فرد اثرگذار هستند. البته دانستن این خطاهای شناختی منجر به حذف آنها از ذهن ما نمی شوند بلکه ما فقط می توانیم این خطاها را در ذهن خود مهار کنیم. یک روانشناس خوب در اصفهان می تواند به ما در شناخت خطاهای شناختی در زمانهای مختلف و در مواجهه با مسائل مختل و همچنین مهار کردن آنها و داشتن روابط فردی و بین فردی موفق و لذت بردن از زندگی کمک بزرگی باشد. مرکز مشاوره موفقیت به عنوان یک کلینیک روانشناسی در اصفهان با بهره مندی از مشاوران و روانشناسان با تجربه می تواند در این راستا به شما مراجعان محترم خدمات ارزنده ای ارائه دهد.

مرکز مشاوره موفقیت بهترین مرکز مشاوره خانواده در اصفهان

مشاوره خانواده، زوج درمانی، مشاوره قبل از ازدواج، مشاوره قبل و بعد از طلاق، مشاوره فردی، مشاوره شغلی و تحصیلی، کلیه خدمات روانپزشکی، مشاوره کودک و نوجوان، بازی درمانی، روان درمانی، نوروفیدبک، مشاوره تغذیه، ارزیابی روانشناختی و ارائه سخنرانی ها و کارگاه های آموزشی عمومی، تخصصی و پژوهشی از جمله فعالیت های مرکز مشاوره موفقیت به عنوان بهترین مرکز مشاوره در اصفهان با بهره مندی از روانشناس خوب در اصفهان می باشد.